“Mỗi lần đi tập huấn là ảnh ở nhà làm hết, có việc gì ảnh cũng làm. Bình đẳng giới không phải là công việc này của nam hay nữ mà là hai vợ chồng đều làm chung được.”
Khi đi dọc theo con sông chảy qua huyện An Minh, Kiên Giang, không khó để nhận ra bóng dáng tất bật của chị Lam đang kiểm tra chất lượng mẻ cá rô phi mới. Chị nhiệt tình kể: “Ở vùng này cá rô phi nheo nhóc và rẻ lắm, mọi người thường chỉ mua về băm nhỏ làm thức ăn cho cua. Mình thấy phí quá nên đi học cách làm chả cá”.
Dịch Covid-19 và biến đổi khí hậu gây nên nhiều ảnh hưởng tiêu cực nhưng đồng thời tạo ra nhiều cơ hội mới cho các chị em trong HTX. Bên cạnh sinh kế chính là sản xuất lúa và nuôi tôm, chị Nguyễn Thị Kim Lam, Phó giám đốc kiêm tổ trưởng tổ sinh kế phụ nữ của Hợp tác xã Thuận Phát, tận dụng nguồn cá rô phi dồi dào trong vùng, quyết định học hỏi thêm mô hình làm chả cá rô phi của các HTX khác để giúp đỡ các chị em phụ nữ kiếm thêm thu nhập.
“Mới đầu làm thì thất bại dữ lắm; chị em chán nản lắm luôn. Sao mình làm hoài không được?”, chị Lan nhớ lại. Sau 3 lần chả làm ra bị vàng và có mùi hôi, phải bỏ đi 60kg cá phi, tinh thần các chị em đi xuống rõ rệt. Chị Lam trải lòng: “Lúc đó mình cũng chán thiệt, nhưng rồi lại nghĩ người ta mất cả năm trời mới thành công, nay mình mới có như vầy mà đã bỏ thì uổng, nên vẫn cố gắng thêm”.
Vạn sự khởi đầu nan. Sự bình tĩnh, kiên trì tìm cách giải quyết của chị Lam đã ”củng cố” lại tinh thần cho tổ sinh kế. Sau nhiều lần thất bại và tìm tòi, chị quyết định phương án đổi địa điểm sản xuất sang nhà một chị ở gần mặt đường, vừa là nơi sơ chế và chế biến cá vệ sinh hơn, vừa giúp chị em đi lại thuận tiện hơn. Chị vui vẻ thuật lại buổi hôm đó: “Sau khi vắt cá xong…chị Tuyết trêu tôi: “Chết rồi Lam ơi, lại hỏng rồi!”, tôi chạy lại vội ăn thử một miếng thì thấy ngon quá trời…Tôi và mọi người mừng muốn chết vậy đó!” Chính vì đổi địa điểm nên chị Lam đã tìm ra ‘bí quyết’ cho những mẻ chá cá thơm ngon - phải làm bằng nước máy thay vì nước giếng khoan.
Chị Lam cùng các chị em trong HTX chế biến cá rô phi
Sáng kiến làm sinh kế phụ của chị Lam nhận được nhiều hỗ trợ từ dự án “Tăng cường bình đẳng giới và đầu tư kinh doanh nông nghiệp có trách nhiệm ở Đông Nam Á” (GRAISEA), từ khâu hoàn thiện ý tưởng, tới thiết bị, máy móc trong quá trình chế biến, giúp chả cá đạt chất lượng cao. Chị Lam hồ hởi nhớ lại: “Công đoạn làm chả cá ngày xưa bằng tay mất thời gian, mỗi lần kéo dài mấy tiếng đồng hồ lận, còn bây giờ làm máy móc rất nhanh, cá chất lượng và ngon hơn nhiều”.
Đôi mắt hấp háy niềm vui, chị Lam cảm thấy nỗ lực của mình đã được đền đáp xứng đáng khi nhận nhiều đơn đặt hàng nhỏ lẻ từ địa phương, đặc biệt là sau khi sản phẩm hoàn thiện thiết kế nhãn mác, bao bì. Không những vậy, trong năm 2021, sản phẩm “Chả cá phi” đã được UBND tỉnh công nhận là Sản phẩm công nghiệp nông thôn tiêu biểu của tỉnh Kiên Giang.
Sản phẩm “Chả cá phi” của Hợp tác xã Thuận Phát
Những buổi tập huấn kinh doanh của dự án GRAISEA đã giúp các chị em linh hoạt và chuyên nghiệp hơn trong việc xây dựng hình ảnh thương hiệu cho sản phẩm, chiếm được niềm tin của người tiêu dùng, và quan trọng hơn cả là tạo thêm thu nhập cho chị em trong vùng. Đối với chị Lam, những thành viên tổ sinh kế đã có nhiều thay đổi tích cực trong cuộc sống và nhận thức. Giờ đây, họ có quyền lợi, có tiếng nói, được lắng nghe và đưa ra quyết định.
Khi quan sát các chị em trong khu trở nên ngày một tự tin, chị Lam tự hào khi hiện giờ, nam và nữ đều có thể đi họp HTX, số nữ đi họp còn chiếm hơn nửa. Họ không những được đào tạo về kiến thức sản xuất kinh doanh mà còn được tập huấn về vai trò nữ lãnh đạo và các vấn đề bình đẳng giới. Trái với trước kia chị em thường rụt rè phát biểu hay chọn ngồi cuối hàng, giờ họ đã chủ động đưa ra ý kiến và bảo vệ quan điểm của mình.
Cả nam và nữ đều tích cực và chủ động tham gia họp HTX
Không những vậy, chị Lam cũng nhận thấy chính bản thân mình thay đổi trong quá trình tham gia dự án và lãnh đạo tổ sinh kế phụ. Chị không còn e dè khi nói lên quan điểm mà đã trở thành một nữ lãnh đạo quyết đoán, là nguồn cảm hứng cho “đồng đội” của mình. Trong gia đình, chị Lam được chồng ủng hộ hết lòng. “Mỗi lần đi tập huấn là ảnh ở nhà làm hết, có việc gì ảnh cũng làm. Bình đẳng giới không phải là công việc này của nam hay nữ mà là hai vợ chồng đều làm chung được.”
Với trái tim tràn đầy nhiệt huyết cùng sự đồng hành của các thành viên trong HTX và gia đình, chị Lam được truyền thêm dũng khí để tiếp tục phát triển bản thân và tập thể. Đối với các chị em tại Đồng bằng sông Cửu Long, chị hy vọng rằng ngày càng có nhiều sáng kiến giúp phụ nữ cải thiện vị thế của họ trong gia đình và cộng đồng.
Xem album ảnh tại đây: https://www.flickr.com/photos/oxfaminvietnam/albums/72157718824285376