Chỉ số toàn cầu mới cho thấy có tới chín trong mười quốc gia trên thế giới đang thực hiện các chính sách có khả năng làm tăng mức độ bất bình đẳng kinh tế.

21/10/2024: 94% các quốc gia (94 trong số 100 quốc gia) đang nhận khoản vay từ Ngân hàng Thế giới và Quỹ Tiền tệ Quốc tế (IMF) đã cắt giảm các khoản đầu tư quan trọng vào giáo dục công, y tế và an sinh xã hội trong hai năm qua, theo báo cáo mới nhất do Oxfam và Tổ chức Tài chính Phát triển Quốc tế (DFI) công bố ngày hôm nay. 

Con số này thậm chí còn cao hơn đối với các quốc gia thuộc Hiệp hội Phát triển Quốc tế (IDA), là những quốc gia nghèo nhất thế giới —95% (40 trong số 42 quốc gia này) đã thực hiện các biện pháp cắt giảm trên.

“Những biện pháp cắt giảm này không chỉ gây thất vọng mà còn nguy hiểm, và cơ bản là đi ngược lại những nỗ lực phát triển,” bà Kate Donald, Trưởng đại diện Oxfam Quốc tế tại Washington DC, cho biết. “Quá nhiều quốc gia ở Nam bán cầu đang phải chật vật lựa chọn giữa việc đầu tư vào giáo dục và y tế, hay áp dụng các biện pháp thắt lưng buộc bụng, để trả những khoản nợ khổng lồ. Cái giá phải trả cho những quyết định này thật đáng thất vọng cho tất cả — khi mà hàng triệu người dân đang phụ thuộc vào các dịch vụ công để phát triển và tạo dựng cuộc sống tốt đẹp hơn cho bản thân và con cái của họ.”

"Năm ngoái, chúng tôi đã hoan nghênh Ngân hàng Thế giới vì cuối cùng đã đưa bất bình đẳng trở thành một ưu tiên ở cấp độ tổ chức. Nhưng những phát hiện mới nhất từ báo cáo của chúng tôi cho thấy cả Ngân hàng Thế giới và IMF đều còn rất nhiều việc phải làm nếu họ thực sự muốn góp phần giải quyết bất bình đẳng, thay vì khiến nó tồn tại dai dẳng,” bà Donald nói. 

Năm 2023, dưới áp lực ngày càng tăng từ các  chuyên gia kinh tế, cổ đông và các tổ chức xã hội, lần đầu tiên Ngân hàng Thế giới giới thiệu “chỉ số tầm nhìn” nhằm giảm số lượng các quốc gia có mức bất bình đẳng cao (Chỉ số Gini từ 0,4 trở lên). Mặc dù đây được coi là một bước tiến, Ngân hàng Thế giới lại đang cho thấy họ đang giảm các cam kết trước đây về việc ủng hộ thuế lũy tiến, bao gồm tăng thuế đối với nhóm siêu giàu. Việc giải quyết bất bình đẳng cho đến nay vẫn chưa được đưa vào khung chính sách bổ sung sắp tới của Hiệp hội Phát triển Quốc tế (IDA), thuộc Ngân hàng Thế giới, vốn là tổ chức cung cấp các khoản tài trợ hoặc cho vay lãi suất thấp đối với các quốc gia nghèo nhất thế giới, hơn một nửa số đó ở châu Phi. Bất bình đẳng đang ở mức cao hoặc gia tăng tại 54% các quốc gia nhận tài trợ từ IDA.”

Sử dụng dữ liệu mới nhất từ các ngân sách chính phủ, Báo cáo “Chỉ số Cam kết Giảm Bất bình đẳng (CRI) 2024” xếp hạng 164 Chính phủ về những chính sách liên quan đến dịch vụ công, thuế và quyền của người lao động — những chính sách trọng tâm để giảm bất bình đẳng. Báo cáo năm nay cho thấy, lần đầu tiên kể từ khi Chỉ số CRI được công bố năm 2017, phần lớn các quốc gia đang tụt hậu trong cả ba lĩnh vực quan trọng này. 

Nhìn chung, 84% các quốc gia đã cắt giảm đầu tư vào giáo dục, y tế và an sinh xã hội, 81% quốc gia đã làm suy yếu khả năng hệ thống thuế có thể giảm bất bình đẳng, và tại 90% quốc gia trong số này, các quyền lao động và mức lương tối thiểu đã trở nên tồi tệ hơn. 

Một số quốc gia đã cải thiện thứ hạng của họ so với năm 2022. Burkina Faso và Vanuatu đã tăng mức lương tối thiểu, Croatia tăng cường đầu tư vào y tế, và Guyana là một trong các quốc gia duy trì mức thuế doanh nghiệp cao nhất (40%).

Một số quốc gia đã tụt hạng mạnh, bao gồm Argentina, khi chính phủ mới đã cắt giảm ngân sách đầu tư cho y tế và giáo dục công lần lượt là 76% và 60%, và đang loại bỏ thuế tài sản. Pakistan đã cắt giảm một phần ba ngân sách giáo dục và an sinh xã hội theo các biện pháp thắt lưng buộc bụng do IMF áp đặt.

Ngay cả những quốc gia hàng đầu, những nước có thu nhập cao đứng đầu là Na Uy và Canada, cũng đang tụt hậu ở nhiều chỉ số. Khoảng 5% dân số của họ phải đối mặt với chi phí y tế tự trả khổng lồ. Ngoại trừ Nhật Bản, hầu hết các quốc gia đều áp mức thuế thu nhập doanh nghiệp thấp. Đan Mạch đã cắt giảm thuế thu nhập đối với 1% người giàu nhất trong nhiều năm.

Các quốc gia có chỉ số xếp hạng CRI thấp nhất vẫn chủ yếu ở khu vực châu Phi cận Sahara (tất cả quốc gia trong khu vực này đều có các chương trình của Ngân hàng Thế giới và IMF). Ngoài doanh thu từ thuế thấp, khủng hoảng nợ, xung đột và suy thoái khí hậu cũng đang làm phân tán các nguồn lực khan hiếm đầu tư cho giáo dục, y tế và mạng lưới an sinh xã hội. Tính trung bình, các quốc gia có thu nhập thấp và thu nhập trung bình đang chi tới 48% ngân sách của mình để trả nợ, cao hơn nhiều so với chi tiêu cho giáo dục và y tế cộng lại. Sáu trong số mười quốc gia xếp hạng thấp nhất đang hoặc có nguy cơ cao đối với khủng hoảng nợ.

Việc áp mức thuế cao hơn đối với thu nhập và tài sản của nhóm siêu giàu có thể huy động hàng nghìn tỷ Đô la để lấp đầy khoảng trống tài chính cho dịch vụ công ở các quốc gia có thu nhập thấp và trung bình. Tại cuộc họp của các bộ trưởng tài chính G20 vào tháng 7 năm 2024, lần đầu tiên trong lịch sử, các nền kinh tế lớn nhất thế giới đã đồng ý hợp tác để đánh thuế những người siêu giàu, một động thái được Chủ tịch Ngân hàng Thế giới Ajay Banga hoan nghênh.

“Các chính phủ trên thế giới đang giảm các nỗ lực chống bất bình đẳng, khiến mức độ cực đoan của bất bình đẳng trầm trọng thêm và gây suy yếu tăng trưởng. Với việc Ngân hàng Thế giới áp dụng mục tiêu mới về chống bất bình đẳng, Ngân hàng Thế giới và IMF có cơ hội mới để ủng hộ các chính sách giảm bất bình đẳng — mang lại dịch vụ công miễn phí, hệ thống thuế công bằng hơn và quyền của người lao động được đảm bảo. Họ phải nắm bắt cơ hội này bằng cả hai tay,” ông Matthew Martin, Giám đốc Điều hành của Tổ chức Tài chính Phát triển Quốc tế (DFI), nhấn mạnh. 

HẾT

Contact information:

Bà Annie Thériault, Văn phòng Oxfam Quốc tế tại Washington DC, Mỹ | annie.theriault@oxfam.org | +51 936 307 990

Notes to editors:

Tải Báo cáo “Chỉ số Cam kết Giảm Bất bình đẳng (CRI) 2024” tại  www.inequalityindex.org. Development Finance International (DFI) một nhóm phi lợi nhuận chuyên về xây dựng năng lực, vận động, tư vấn và nghiên cứu.  

Theo nghiên cứu của Oxfam, bất bình đẳng đang ở mức cao hoặc đang gia tăng ở 25 quốc gia (tương đương 54%) nhận tài trợ từ IDA. 

Cần có sự đầu tư đáng kể từ Ngân hàng Thế giới để cải thiện dữ liệu về bất bình đẳng một cách triệt để và nhanh chóng, đặc biệt là về thu nhập và tài sản của nhóm siêu giàu. Đối với hơn 100 quốc gia, dữ liệu mới nhất chỉ có từ năm 2019 hoặc trước đó, trước thời điểm các cuộc khủng hoảng trong năm năm qua xảy ra.