Áp dụng chính sách thuế minh bạch và công bằng nhằm đảm bảo thu ngân sách để đầu tư cho dịch vụ công thiết yếu như giáo dục và y tế, tăng độ bao phủ của những dịch vụ này tới toàn dân, đặc biệt là phụ nữ, người nghèo, cận nghèo, các nhóm dân tộc và lao động di cư là con đường hiệu quả để tăng niềm tin của người dân với Chính phủ.
Điều này được khẳng định qua nhiều bằng chứng thực tiễn từ các địa phương và phân tích vĩ mô tại Hội thảo tổng kết Dự án “Tài chính cho Phát triển” sau năm năm triển khai (2016-2020). Dự án do Oxfam và các đối tác trong Liên minh Công bằng Thuế Việt Nam, Liên minh Minh bạch Ngân sách và Liên minh Khoáng sản thực hiện.
Tại Hội thảo, các chuyên gia chính sách công, đại diện địa phương và cộng đồng người dân tham gia dự án khẳng định lại các khuyến nghị đối với Chính phủ gồm ba trụ cột quan trọng: thuế, công khai minh bạch ngân sách, và sự tham gia của người dân và các tổ chức xã hội trong việc giám sát thu ngân sách và chi tiêu công tại địa phương.
Dự án “Tài chính cho Phát triển” ra đời trong bối cảnh các ưu đãi thuế cho doanh nghiệp và trốn tránh thuế tại Việt Nam khiến thất thu ngân sách, gây thiếu hụt nguồn lực đầu tư cho dịch vụ công như y tế và giáo dục. Ưu đãi thuế doanh nghiệp của Việt Nam ước tính khoảng 62 nghìn tỷ VND trong năm 2016, tương đương 7% thu ngân sách nhà nước. Ngoài ra, việc trốn, tránh thuế ước tính gây thất thu từ 15,6 đến 20,7 nghìn tỷ VND mỗi năm trong giai đoạn 2013-2017. Gánh nặng chi tiêu cho các dịch vụ thiết yếu đè nặng lên vai người dân. Trong khi đó, thất thoát và tham nhũng đang diễn ra khá nghiêm trọng trong các dự án đầu tư công.
Trong năm năm triển khai Dự án, Oxfam và Liên minh Công bằng Thuế đã thực hiện nhiều nghiên cứu mang tính đột phá về thuế tại Việt Nam, làm cơ sở cho các khuyến nghị và đóng góp tích cực vào các chính sách thuế. Có thể kể đến “Báo cáo đánh giá mức độ công bằng thuế tại Việt Nam” năm 2017; “Báo cáo đánh giá về tác động của đề xuất tăng thuế giá trị gia tăng lên tổng thể nền kinh tế và phúc lợi hộ gia đình”; “Khả năng áp dụng và tác động của thuế tài sản tại Việt Nam” năm 2018; “Báo cáo cải thiện khung pháp lý về tránh thuế của các doanh nghiệp có vốn đầu tư nước ngoài tại việt nam – bao gồm trường hợp Conocophillips – Parenco”; “Trốn và tránh thuế ở Việt Nam: Trường hợp thuế thu nhập doanh nghiệp”; “Chi tiêu thuế ở Việt Nam: trường hợp thuế thu nhập doanh nghiệp”; và đặc biệt là Nghiên cứu công phu về “Hướng tới chính sách thuế bền vững trong khu vực ASEAN: Trường hợp ưu đãi thuế thu nhập doanh nghiệp”. Nghiên cứu này đã tiến hành rà soát tất các các hình thức ưu đãi thuế tại 10 quốc gia ASEAN và chỉ ra rằng cạnh tranh thuế đang diễn ra nghiêm trọng, gây ảnh hưởng nhiều đến thu ngân sách và phát triển bền vững của các nước trong khu vực.
Ông Nguyễn Đức Thành, Sáng lập, Nguyên Viện trưởng và hiện là Cố vấn trưởng của Viện Nghiên cứu Kinh tế và Chính sách (VEPR), đại diện Liên minh Công bằng Thuế Việt Nam, khẳng định:
“Thứ nhất, việc cải thiện tình trạng ngân sách ở Việt Nam cần bắt đầu từ tiết kiệm và phân bổ chi tiêu hợp lí, chứ không phải nhờ tăng cường thu từ các sắc thuế mới hoặc tăng thuế suất. Chưa nên mở rộng nguồn thu ngay mà nên cắt giảm chi tiêu trước để giảm gánh nặng nợ công. Thứ hai, việc tái cơ cấu hệ thống thuế nên được thực hiện theo hướng giảm các loại thuế có bản chất lũy thoái. Điều này hàm ý rằng cần phải tăng tỷ trọng thuế trực thu và giảm tỷ trọng thuế gián thu trong tổng thu thuế. Đồng thời, các khoản thu thuế tăng lên cần được chi cho đầu tư phát triển thay vì dành cho chi thường xuyên của Chính phủ, nhằm giúp tăng sản lượng thực của nền kinh tế trong dài hạn”.
Song song với việc thực thi chính sách thuế công bằng, việc chi tiêu ngân sách là yếu tố quyết định ai được hưởng lợi từ quá trình phát triển và ai bị bỏ lại phía sau. Dự án đã thành công trong việc thúc đẩy mở rộng các không gian để cộng đồng và các tổ chức xã hội tham gia giám sát công khai ngân sách và chi tiêu công, thông qua các sáng kiến như Ngân sách công dân, Giám sát chi tiêu công, Dân chấm điểm dịch vụ công Mscore, Sáng kiến Minh bạch Công nghiệp khai khoáng, hay Chỉ số Công khai ngân sách cấp tỉnh (POBI) và Chỉ số công khai minh bạch ngân sách cấp Bộ và các cơ quan Trung ương (MOBI).
Ông Nguyễn Quang Thương, Phó Giám đốc Trung tâm Phát triển và Hội nhập (CDI), đại diện Liên minh Minh bạch Ngân sách (BTAP) chia sẻ: "Nói về tài chính không đơn giản là nói về tiền. Tài chính cho phát triển là câu chuyện của việc nguồn lực này của ai? được sử dụng như thế nào? Có đảm bảo công bằng và đáp ứng được các nhu cầu của các nhóm đối tượng dễ bị tổn thương không? Trong câu chuyện này, chúng tôi nhìn thấy thay đổi đáng ghi nhận của cơ quan nhà nước trong công khai minh bạch ngân sách và sức mạnh của người dân khi họ tham gia quản lý và giám sát ngân sách”.
Kết quả khảo sát Công khai ngân sách cấp quốc gia OBI, MOBI và POBI năm 2019 cho thấy Việt Nam đã đạt được những tiến bộ ban đầu về minh bạch ngân sách cấp quốc gia, cấp tỉnh và cấp bộ ngành. Chính phủ, Bộ Tài chính và các tỉnh đã nỗ lực thực hiện các cam kết công khai thông tin về quản lý và sử dụng nguồn lực công để người dân có thể tham gia thảo luận về ngân sách với những cải cách về pháp luật và thể chế quản trị ngân sách theo hướng minh bạch hơn. Việt Nam có sự cải thiện trên cả ba phương diện: minh bạch, sự tham gia và giám sát ngân sách trong năm 2019. Trong thời gian tới, Việt Nam hoàn toàn có khả năng cải thiện mức độ công khai ngân sách tốt hơn nữa nếu Chính phủ và Bộ Tài chính tiếp tục thực hiện các cải cách mạnh hơn về pháp luật và thể chế trong quản trị ngân sách nhà nước.
Tham dự hội thảo, bà Babeth Ngọc Hân Lefur, Giám đốc Quốc gia của Oxfam tại Việt Nam, phát biểu: “Dự án “Tài chính cho phát triển” đã khẳng định tầm quan trọng của minh bạch và công bằng trong thu và chi ngân sách đối với việc thu hẹp khoảng cách bất bình đẳng trong xã hội, đảm bảo mọi người dân, đặc biệt người nghèo, phụ nữ và các nhóm yếu thế khác được tham gia và hưởng lợi công bằng từ quá trình phát triển, trong đó sự tham gia của người dân và các tổ chức xã hội trong quản lý và giám sát ngân sách là yếu tố then chốt.”
Dự án Tài chính cho Phát triển tại Việt Nam, thuộc Chương trình Đối tác Chiến lược giữa Oxfam, Trung tâm Nghiên cứu về các Tập đoàn Đa quốc gia (SOMO) và Chính phủ Hà Lan, được triển khai từ năm 2016 đến 2020.
Dự án tiếp nối những thành công và bài học kinh nghiệm của Dự án “Huy động nguồn lực công bằng để nâng cao chất lượng dịch vụ công, tại Việt Nam, 2014- 2017”, do Bộ ngoại giao Phần Lan tài trợ, và dự án “Thúc đẩy công khai minh bạch ngân sách”, 2015- 2018, do Liên minh Châu Âu tài trợ.
Xem ảnh hội thảo tại đây.
Tài liệu tham khảo: Click vào Đây
Bao gồm:
- Thông cáo báo chí
- Tóm tắt Khuyến nghị Dự án cho Tài chính 5 năm
- Tóm tắt Khuyến nghị Thúc đẩy Công khai ngân sách tại Việt Nam và sự tham gia của người dân trong quản lý ngân sách nhà nước
- Các Báo cáo về Thuế, MOBI, POBI
Oxfam là một liên minh quốc tế gồm 20 tổ chức cùng phối hợp hoạt động tại hơn 90 quốc gia trên thế giới. Chúng tôi là một phần của phong trào toàn cầu nhằm đem lại tác động lớn hơn trong nỗ lực xóa đói giảm nghèo và đấu tranh cho bình đẳng.
Tại Việt Nam, Oxfam nỗ lực hoạt động tạo ra những chuyển biến tích cực trong chính sách, thực hành và niềm tin, từ đó cải thiện căn bản đời sống của nhóm người nghèo và dễ bị tổn thương, và đảm bảo tất cả công dân cùng có cơ hội được hưởng quyền của mình. Chúng tôi đóng góp cho những thảo luận về vấn đề bất bình đẳng trên toàn cầu và tại Việt Nam. Hoạt động của Oxfam tại Việt Nam tập trung vào các lĩnh vực bình đẳng giới, giảm thiểu rủi ro và ứng phó với biến đổi khí hậu và thảm họa, lương thực bền vững và quản lý tài nguyên thiên nhiên, và quản trị tốt.
Liên minh Công bằng Thuế Việt Nam (VATJ) là tập hợp các tổ chức phi chính phủ, viện nghiên cứu cùng chia sẻ tầm nhìn thúc đẩy các chính sách thuế tiến bộ vì công bằng xã hội và một Việt Nam phát triển bền vững. Viện Nghiên cứu Kinh tế và Chính sách (VEPR) là cơ quan điều phối của Liên minh Công bằng Thuế. Sứ mệnh của VEPR là thực hiện các nghiên cứu kinh tế và chính sách nhằm giúp nâng cao chất lượng ra quyết định của các cơ quan hoạch định chính sách, doanh nghiệp và các nhóm lợi ích, dựa trên sự thấu hiểu bản chất của những vận động kinh tế và quá trình điều hành chính sách vĩ mô ở Việt Nam.
Liên minh Minh bạch Ngân sách (BTAP) được thành lập năm 2015 với mục đích tìm kiếm, thử nghiệm và thúc đẩy việc áp dụng các giải pháp hiệu quả hướng tới công khai minh bạch, trách nhiệm giải trình và sự tham gia của người dân trong quy trình ngân sách nhà nước tại Việt Nam, góp phần tạo ra những thay đổi tích cực vì sự phát triển của đất nước. Thành viên của BTAP bao gồm cơ quan quản lý nhà nước, các chuyên gia nghiên cứu, các tổ chức xã hội. Các thành viên nòng cốt của BTAP bao gồm: Trung tâm Phát triển và Hội nhập (CDI), Trung tâm Hành động vì sự phát triển của cộng đồng (ACDC), Trung tâm nâng cao năng lực cộng đồng (CECEM) và Viện Nghiên cứu Kinh tế và Chính sách (VEPR).
Liên hệ:
Nguyễn Thị Phương Dung, Cán bộ Báo chí, Oxfam tại Vietnam
ĐT. (84-4) 39454448 (713) Email: dung.nguyenthiphuong@oxfam.org